احسان و نیکوکاری
در آیات قرآن واژه احسان به معنای انجام دادن کار نیک می باشد که جامع ترین برنامه اجتماعی که خداوند به آن فرمان داده عدل و احسان است و تمام هستی بر پایه عدالت استوار می باشد که عدالت با تمام قدرتش در مواقع بحرانی به تنهایی کارساز نیست و خداوند بلافاصله بعد از عدل دستور به احسان داده و حل مشکلات را علاوه بر عدالت، نیازمند به ایثار و گذشت و فداکاری و انفاق در راه خدا و جهاد و صدقه به تهیدستان و مسکینان و خانواده و… که با اصل احسان تحقق می یابد و همچنین در کنار احسان، انفاق هم تاکید شده است.
احسان از نظر لغوی به معنای خوبی، نيكی، نيكوكاری، بخشش، انعام، نيكويی كردن و نيك گفتن آمده است (معين، ۱۳۸۲، ص ۱۲۴). از واژه‌های بسيار ارزشمندی است كه در قرآن کریم و سخنان ائمه اطهار (ع) به زيبايی به آن پرداخته شده است تا راهگشای جوامع بشری و زمينه‌ساز سعادت آنها در دنيا و آخرت باشد.
احسان و نيكوكاری ممكن است به صورت فردی و يا گروهی و در قالب مؤسسات خيريه، سازمان‌های مردم‌نهاد، گروه‌های جهادی، بسيج سازندگی و مراكزی از اين قبيل انجام گيرد. آنچه مهم است اولويت‌بندی، رعايت اعتدال، حفظ كرامت انسان‌ها، اخلاص در عمل و چگونگی اجرای طرح‌ها و برنامه‌هايی است كه بشریت را به سمت و سوی سازندگی، رشد و بالندگی در همه زمينه‌ها اعم از اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و… سوق دهد و مهم‌تر اينكه بدانيم احسان و نيكوكاری مايۀ سرافرازی در دنيا و سعادت در آخرت است. پس بايد تلاش كنيم اين عمل خداپسندانه را از آسيب‌هايی همچون منّت و آزار، غرور و تكبر، ريا و تزوير حفظ كنيم.
برای افراد خيّر همين بس كه خداوند مهربان دوستدار آنان می باشد.
خداوند انفاق و احسان و نیکوکاری را برابر با حج و جهاد می داند.
《الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ 》(البقرة/۲۷۴)
تاکید دارد که از جمله عباداتی که می توان پنهانی و ظاهری انجام داد، همین انفاق، احسان و نیکوکاری است.
نیکوکاران با خدای خویش به وسیله نماز در ارتباطند و با بندگان خدای مهربان به وسیله پرداخت زکات و انفاق و کمک به مستمندان ارتباط نیکو دارند و قلبهایی سرشار از یقین به آخرت. این چنین بندگانی رستگارانند..
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» (بقره/۱۹۵). از خداوند بزرگ توفيق احسان و عمل صالح برای همگان طلب می كنيم.
احسان، صدقه و عمل نيك، اين‌قدر مهم است كه انسان بعد از مرگ، حين جان دادن و به هنگام ديدن عذاب، آرزو می کند كه به دنيا برگردد، اصلاح شود، جبران كند و به انجام عمل نيك اقدام نمايد (زمر/ ۵۸)
جناب سعدی سراینده اند:
بس بگردید و بگردد روزگار
دل به دنیا در نبندد هوشیار
ای که دستت می‌رسد کاری بکن
پیش از آن کاز تو نیاید هیچ کار
اینکه در شهنامه‌ها آورده‌اند
رستم و رویینه‌تن اسفندیار
تا بدانند این خداوندان ملک
کز بسی خلق است دنیا یادگار
《 محمد حسن زرین اقبال 》
معاونت تقنینی پارلمان جهانی حقوق بشر امت واحده اسلام